Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Byli niektórzy, co szkoły zakładali, ale te nie były trwałe. Więcej było takich, co myślało warowne sobie zamki i pałace murować.
Dwory ich pełne były herbów, przepychu i zbytku. Herby na budynku, herby na zbroi i proporcach, herby na bramie, herby w kościele. W zamku ściany i siedzenie kosztownie pokryte.
Sztuczne zegary z bursztynu, srebra, złota, kości słoniowej, różne sztuczne figurki ozdabiały pokoje.
Bachus naturalnej wielkości ze złota ulany siedział na srebrnej beczce, a rzędem w sali stojące srebrnymi obręczami umocowane kosztowne beczki winami napełnione okazywały, z jaką
szczerością zachowywano gościnność i jaka do biesiadowania zawsze gotowość była. Srebra stołowe, drogie w ubraniu klejnoty zamożność domów udowadniały.
Rycerskie stroje i rzędy na konie drogimi kamieniami i perłami sadzone.
Wielka liczba pojazdów poszóstnych karet i koczów, i koni powodowych, i wozów ładownych ciągnęła za dworem pańskim, gdzie się pan ruszył.
Z największym przepychem występowano przy zawieraniu ślubów małżeńskich, a więcej jeszcze przy podejmowanych poselstwach do dworów zagranicznych.
Wtedy szczodrą ręką srebro i złoto między pospólstwo rozrzucane było.
Panowie z własnej szkatuły wielkie dary rozdawali i wielkie wydatki podejmowali, jako na potrzebę Rzeczypospolitej.
Tym hojniejszymi się w tym okazywali, że wolni od podatków sami własnym nakładem ojczyźnie służyć chcieli.
W tym niejako celu podobało się im trzymać dwór wielki i liczne wielotysiączne zbrojne poczty.

160.
Pańskie wyprawy wojenne
Piękny to był cel, że je trzymają na usługi Rzeczypospolitej.
Owych konnych towarzyszów szlacheckiego stanu, młodzież, która pod ich herbownymi chorągwiami stawała, owych husarzy z węgierska postrojonych, a czasem zaciągi Niemców i puszki na
wiwaty albo do ataku i boju, a przy tym. wiele służebnego dworu, czeladzi, stajennych i ciurów obozowych.