Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Usiłowali oni psuć serce szlachty do króla, czynili kroki, aby poburzyć Kozaków i złorzeczyli królowi, nie zważając, że przez to majestat króla i Rzeczypospolitej znieważają.
O to wytoczona była ich sprawa przed sejmem i Krzysztof Zborowski na utratę życia skazany, za granicę się usunął.

148.
Zamiary odmienienia Rzeczypospolitej
Powtarzał Batory, że sumienie do samego Pana Boga należy i nad sumieniami panować nie chce i nikt go skłonić nie mógł, aby kogokolwiek opinie
prześladował, każdemu wolne było jego religii wyznanie.
Wszelako Batory był bardzo dobrym katolikiem i pilnował dopełnienia ustaw soboru trydenckiego, które duchowieństwo polskie przyjęło.
Zapowiedział Batory, że ani glinianym, ani malowanym królem nie będzie, jakoż dał dowody, że był czynny i nie dopuszczał, aby sąsiedzi kraj krzywdzili, nie pozwalał poddanym,
aby mu jego postępowaniu zawadzali. Żaden z Jagiellonów tak nie władał. Batory okazał, że był bardzo surowy i że wszystkich krótko chciał trzymać.
Powiadano, że zamyślał skłonić naród do naznaczenia po sobie następcy i do zamienienia tronu na dziedziczny, co by przeciw prawu i przeciw swej przysiędze czynił.
Powiadano, że zamyślał swobody szlacheckie Ukrócić i ścieśnić, a. przez to lepszy w kraju porządek zaprowadzić.
I to wszystko miało się rozpocząć na bliskim sejmie, na którym wojna z Moskwą i podatki uchwalone być miały.
Pod Warszawą, gdzie się miał sejm agitować, Batory ściągał wojska i swoich ziaciężnych Węgrów.
Powiadano, że król zamyślał tą grozą wojska działania sejmowe popierać i tak swoich zamiarów dopiąć.
Stan szlachecki był w niemałych niespokojmościach, lękano się gwałtownych w Rzeczypospolitej polskiej nieznanych kroków.
Wtem król Batory w Grodnie, 1586, niespodziewanie żyć przestał.

149. Polska była rzecząpospolitą
Batory był człowiek wielkich talentów.