Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Powstał na zepsuty gust w pisaniu, na zły metod edukacji, na nierząd w Rzeczypospolitej, przeciwko veto i zrywaniu sejmów.
Ponieważ między światłymi zgromadzeniami jezuitów i pijarów była naukowa emulacja, a zatem obudził żywsze ich ścieranie się, że się poważył nierząd Rzeczypospolitej
dotykać, obrażał szlachtę. Wszelako za jego staraniem nie tylko w szkołach pijarskich edukacja ulepszoną została, ale i w jezuickich i w innych poprawiona.
Znowu starano się formować obywatelów. W tej poprawianej nauce szkolnej także też wyobrażenia monarchistyczne francuskie udzielały się narodowi polskiemu.
200.
Książęta Czartoryscy
Różne pierwsze domy poznawały, jak dalece zepsuta była Rzeczpospolita, o poprawie przemyśliwali. Ale w tej mierze poróżniły się ich zdania.
Jedni nagiej do naprawy postępować chcieli, inni powolniej. Jedni większych pragnęli odmian, inni nie tak wielkich.
Do tego mieszała się chęć osobistego przed innymi w usłudze ojczyzny figurowania.
Michał kanclerz litewski i August wojewoda ruski, książęta Czartoryscy, zamyślali przed innymi przyśpieszyć odmiany i zamierzali Rzeczpospolitą zamienić niejako w rządną
monarchię. Czynili do tego niemałe przygotowania, wiedząc, że w Radziwiłłach i Potockich, i wielkiej masie narodu wielkich doznają przeciwności.
Niezrażeni przeszkodami, żeby początek przedsięwzięcia pewniejszy mógł wziąć skutek, szukali pomocy Rosji, co jeszcze więcej przeciw nim obruszało.
Tymczasem umarł August III i otworzyło się bezkrólewie. Wojska rosyjskie wkroczyły do samej Warszawy i aż za Wisłę zaszły.
201.
Konwokacja
Na sejm konwokacyjny strony sprzeczne zebrały się zbrojno i sala obrad znalazła się napełniona ludem zbrojnym.
Wedle przyjętego porządku powinien był być otwarty przez marszałka poprzedniego ostatniego sejmu. Nim był starzec Adam Małachowski.
Niewielu się posłów zebrało i długo na Małachowskiego oczekiwano.