Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Mongołowie, Tatarzy
Tatarzy, Mongołowie, 1240, ujarzmili Ruś i wpadli do Lechii i do Węgier. Bolesław Wstydliwy i król Bela uciekli.
Napotkawszy się w ucieczce w Górach Karpackich, ujechali do Moraw. Mongołowie ledwie gdzie opór znajdując spalili Kraków i stanęli aż pod Legnicą.
Tu w walnej bitwie poległ Henryk Pobożny, książę śląski, a Mongołowie wzięli się do odwrotu. W dalszych czasach ponawiały się te najazdy i różnie straszne były.
Najpierwsze były najokropniejsze, bo kraj był niezgodą rozerwany i przez to źle broniony.
Skoro się Tatarzy ukazali, nie było środka, tylko uciekać w lasy i puszcze, albo kto mógł do nielicznych obronnych zamków (grodów), opuszczając na los wsi i miasta.
Tatarzy co zdobyli, odsyłali do taboru; zabrany dobytek i obojej płci lud do taboru pędzili i uprowadziwszy do siebie w niewolę zaprzedawali, a co zabrać nie mogli, to palili.

67. Kłótnie książąt.
Zastawy
Tymczasem kłócili się między sobą książęta śląscy, [wielko]-polscy, kujawscy, a nade wszystko Bolesław Łysy, czyli Rogatka, książę legnicki, wszystkim spokojność
mieszał. Wojowali między sobą książęta, a kłócili się z biskupami i przemożnymi panami.
Biskupom książęta udzielali książęcego prawa, zupełnego w dobrach biskupich panowania. Zazdrościli panowie świeccy, burzyła się o to reszta szlachty.
Przywileje coraz liczniejsze mnożyły bezprawia, bo mnóstwo osób od praw polskich uwalniały, a ubożyły książąt, którzy przez to dochody tracili.
Ubożejący książęta zaciągali długi, od Niemców pieniędzy pożyczali i dawali Niemcom, a nade wszystko margrabiom brandenburskim obszerne powiaty w zastaw.
A ci margrabiowie chwytali cudze ziemie jak łakomi i nienasyceni lichwiarze .
Poszły w zastaw okolice Odry przy ujściu Warty, Lubusz, Santok, Krosno i co mieli w Luzacji [Łużycach], pozastawiali i potracili, bo je na zawsze Niemcy posiedli.