Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Kożaczyzna odpada
Otoczony był król od Chmielnickiego, 1649, pod Zborowem.
Umówiono tedy, że panowanie Kozaków i dyzunii będzie aż po rzekę Horyń, że tam ani jezuitów, ani Żydów nie będzie, że dla dyzunitów będą w senacie wskazane miejsca, a
regestrowych pod bronią Kozaków będzie 40 000.
Lecz gdy,
1651, Chmielnicki pobity został, przyjął inny pod Białącerkwią układ, zapewniający tylko wolność Kozakom, a szlachcie powrót do jej ziem na Ukrainie.
Ściśniony tym układem Chmielnicki nie wiedział, co począć z mnożnym ludem, który na ziemie pańskie powracać nie chciał.
Rozsyłał go tedy w dalekie a puste stepy za Dniepr i tam dał początek Achtyrowi, Charkowowi i innym kozackim osadom.
Wreszcie upatrzył porę i pod Batowem stojące wojsko polskie, 1652, napadł, i sam kwiat rycerstwa polskiego wyciął.
Połączony z Tatarami pod Żwańcem, 1652, obiegł króla i do odnowienia zborowskich traktatów przymusił. Ale te do skutku przyjść nie mogły.
Zawsze trzy razy większa niż 40 000 Kozaków liczba broni porzucić nie chciała. Biskupi zapowiadali, że opuszczą senat, jeśli dyzunia do senatu wprowadzoną będzie.
A Chmielnicki, zamierzając dla swego imienia pozyskać panowanie, gdy tego nie dokazał, poddał się Moskwie. A tak rozpoczęła się wojna moskiewska, a to w tymże czasie co szwedzka.
169. Radziejowski
Król Jan Kazimierz chciał Hieronima Radziejowskiego rozwieść z żoną Elżbietą ze Słuszków Kazanowską a drugim małżeństwem Radziejowską.
Podniecona od króla, wydała obelżywe na męża pozwy i gwałtownie dobra swoje i mężowskie pałace opanowała.
Radziejowski, do żywego tknięty, podobnymże gwałtem pałac swój odzyskał, za co do sądów marszałkowskich za wolą króla pozwany, na gardło skazany, pełen żalu, gniewu i zemsty
opuścił Polskę i udał się do Szwecji.