Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Król ukazał na sejmie, 1652, listy Radziejowskiego pobudzające Kozaków do nowych buntów i wyjednał wyrok jako na zdrajcę: wyrok śmierci i infamii.
Wszakże Radziejowski wypierał się tych listów jako zmyślonych na jego potwarz.
Co bądź przygnębiony krzywdą swoją, Radziejowski niegodną znalazł pociechę i zemstę, gdy się wojna szwedzka rozpoczęła.
Nie potrzeba było do tego jego podniety, sam Karol Gustaw król szwedzki był skory do rozpoczęcia wojny.
Ale Radziejowski towarzysząc Szwedom wiódł niebacznie cudzoziemców na kark ojczyznie. Prawy syn ojczyzny swojej nie uczyniłby tego, choćby najcięższe w niej krzywdy ponosił.

170. Wojna z Moskwą i Szwecją
Moskwa ruszywszy z Kozakami, 1654, zdobyła Smoleńsk, potem inne miejsca Litwy i samo Wilno. W innej stronie stanęła pod Lwowem.
W tym czasie, 1655, Karol Gustaw przez Prusy do Wielkiej Polski wkroczywszy, znalazł szlachtę tameczną, za namową Radziejowskiego, dobrowolnie się poddającą.
Nagle tedy postępując z łatwością wziął Warszawę i Małopolskę bez trudności zdobył, reszta Litwy od Moskwy nie zajęta za przywodem Janusza Radziwiłła poddała się jemu,
kwarciane wojska polskie uznały go za pana. Jan Kazimierz, opuszczony od wszystkich, ze wszystkiego wyzuty, uszedł na Śląsk.
Panowie i szlachta, co go tak łatwo opuszczali, dawali za powód, że król Jan Kazimierz o nich nie dba i łamie pakta z narodem zawarte, mniemali, że Karol Gustaw, z bronią w ręku.
ich prawa zaprzysięgający, będzie lepszym dla nich królem. Karol Gustaw rzeczywiście zaprzysiągł całość praw Rzeczypospolitej, czyli stanu szlacheckiego.
Po zdobyciu Krakowa oglądał on groby królów polskich.
Oprowadzał go Szymon Starowolski zatrzymał się przy grobowcu Łokietka, przypominając, że ten król po trzykroć z Polski Ustępował i trzy razy na tron powracał.
Karol Gustaw na to się (odezwał: „Wasz Jan Kazimierz raz wygnany więcej nie wróci".