Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Pokazywało się jawnie, że dobry król a powolny jemu naród jest to wielkie szczęście, że jedność i zgoda, a przebaczenie sobie uraz jest bardzo potrzebne dla powszechnej
pomyślności. Ciesząc się dziećmi swoimi, Zygmunt wyniósł na wielkiego księcia, a potem i na króla polskiego następcę swojego, ukoronował syna swojego młodego Zygmunta Augusta.
Litwie w języku ruskim napisany statut, 1529, nadał.
W Polszcze, gdzie bardzo wiele namnożyło się w języku łacińskim popisanych ustaw, mianowicie za Zygmunta na licznych sejmach ustanowionych, potrzeba było zebrać te ustawy i w
jedną księgę ułożyć. Życzył sobie tego naród, pragnął dopełnić to Zygmunt, ale mu się nie udało, bo ostatnie lata panowania jego zawichrzone zostały.

120.
Bona i panowie wichrzą
Królowa Bona Włoszka, bardzo zła kobieta, poczęła nad mężem przewodzić i wszystkich kłócić.
Kłóciła i szlachtę między sobą, a mianowicie bracią młodszych z bracią starszymi.
Bracią młodszymi nazywano uboższą szlachtę, którą też i szaraczkami nazywano, dlatego że pospolite szaraczkowe odzienie i żupan, i opończe szaraczkowe miewali.
Starszymi braćmi zwali się możniejsi panowie, którzy zamyślili odróżnić się od braci młodszych, nie samym nazwiskiem, ale tak, aby się z bractwa wyłamać.
Za przykładem Radziwiłłów, którzy w Litwie, 1518, pozyskali od cesarza niemieckiego tytuł książęcy, pozyskiwali oni podobne tytuły hrabiów (komesów, grafów) od tychże
cesarzów; lubo wielu panów było, co ofiarowanych sobie tytułów, jako niezgodnych z prawami krajowymi, nie przyjmowali, ceniąc coś więcej szlachectwo swoje nad cudzoziemskie hrabskie
tytuły. Wielu było, co tworzyli sobie ordynacje, ażeby zawsze majątek cały w nazwisku zostawał przy jednej osobie.
Zygmunt wzbraniał tego i nie chciał takiego nowego wynoszenia się nad innych cierpieć, ale duch arystokracki nie przestał dążyć do tego, aby odróżniając się utworzył oddzielny
od szlachty stan magnatów.