Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dowodzili owszem Polacy, że Litwa, przystępując do związku z Polską, powinna jej oddać i całe Podole, i Wołyń, i Ukrainę z Kijowem, bo tak przyrzekł niegdyś Jagiełło i z
dawna wszystko to składało księstwo, czyli królestwo ruskie-halickie, które słusznym prawem do Polski, a nie do Litwy należy.
111.
Litwa żąda oddzielnego wielkiego księcia
Łagodził Kazimierz Jagiellończyk, jak mógł, te między narodami zajście, ale surowszych kroków nie przedsiębrał, w czym był bardzo
roztropny i tym utrzymał w połączeniu te dwa narody. Udzielał tylko Litwie przywileje ziemskie, 1457, ponawiał przyrzeczenia swobód litewskiej i ruskiej szlachcie.
Panowie niekontenci z tego szlachcie wyrządzonego faworu zapragnęli księcia namiestnika.
Za Jagiełły i Władysława III Warneńskiego mieli zawsze oddzielnego wielkiego księcia namiestniczego; od czasu jak Kazimierz objął królestwo, sam król wielkie księstwo sprawował
i nikogo w namiestnictwo nie naznaczał.
Gasztold podnieta wszystkich tych arystokrackich, czyli możnowładczych niespokojności pobudził, że zamierzono w Litwie mimo woli króla kogo z panów książąt na wielkie księstwo
wynieść. Na to zuchwalstwo groźniej się stawił Kazimierz i nie dopuścił tej niesforności.

112.
Litwa osłabła, traci
Tymczasem Litwa niezgodna traciła dotychczasową siłę i moc swoją, krzywdząc Polskę straciła pomoc, jaką od niej miewała, dlatego nie mogła się
nieprzyjaciołom oprzeć i wiele ziem potraciła.
Straciła Tatarów perekopskich, których, 1475, Turcy pod swe panowanie zajęli, przy tym Polska straciła w Mołdawii Kilię i Białygród 1484, porty nad Morzem Czarnym od Turków
zajęte. Ze strony Moskwy większą jeszcze stratę Litwa poniosła.
Moskwa odjęła Litwie Psków, 1460, a potem Nowogród Wielki, 1479, oraz książąt siewierskich, a za następcy Kazimierza, za Jana Olbrachta, wyniósłszy sobie na wielkiego księcia
Aleksandra, do reszty straciła Siewierszczyznę, Brańsk, Starodub, jak to widać na krajobrazie pod liczbą 8.