Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Jeden pan wspólnymi głosami obrany będzie panował, senat obu narodów na równi pomieszany, tylko że w pierwszym kroku pierwszeństwo Polszcze zestawione, które się słusznie jej
należeć zdawało, z powodu, że dawniejszym od Litwy państwem była, tytułem królestwa i dawniej używanymi szlacheckimi swobodami cieszyła się. Sejmują i radzą zawsze wspólnie.
Miejsce sejmów w Warszawie naznaczone, ponieważ to mazowieckie miasto wcale obszerne, ani polskie ani litewskie, właśnie dla obu państw pośrednie się być zdawało.

136.
Prawodawstwo
Dokonawszy tego wielkiego dzieła Zygmunt August zamyślał o dalszych koło Rzeczypospolitej pracach.
Nadał on w języku ruskim Litwie, 1564, drugi statut, dawniejszy pierwszy poprawujący.
Chciałby podobnie, stosownie do żądania, i Polszcze lepszy statut przepisać, lecz się to nie udało. Dotąd w Polszcze ustawy i urzędowe akta pisano po łacinie, w Litwie po rusku.
Zygmunt August starał się na miejsce obu tych języków wprowadzić język polski. Wiele, słowem, Zygmunt August dokazał, wiele zrobił i wiele Rzeczypospolitej naprawił.
Lecz gdy do dalszej się naprawy zabiera, w czym by i statut, czyli prawa polskie były, nie podobało się wielu, aby tego dopełnił.
Albowiem niewiele już życia osłabionemu królowi zostawało, a przy tym sam się opuszczał i zaniedbywać poczynał.

137.
Wady młodości z wiekiem się odzywają
Bo nie godzi się wad i słabości Zygmunta Augusta zapominać.
Złe jego z młodu wychowanie dało się i w wieku dojrzalszym uczuć, niedobre obyczaje na jego zdrowie wpływały.
Zygmunt August straciwszy Barbarę, po niejakim czasie szukał nowych związków małżeńskich w domu austriackim.
Była to już trzecia z kolei małżonka, a w niej nie znalazł ani powabów, ani pociechy, nie miał potomka, a wielka choroba, której Austriaczka ulegała, sprawiła w nim do niej
wstręt. Porzucił ją i chciał rozwodu, którego otrzymać nie mógł.