Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Lubomirski przeprosiwszy króla nie dowierzał temu, usunął się na Śląsk, gdzie po niejakim czasie umarł.
Łęgonicka ugoda na sejmie potwierdzona, wolne królów obieranie mocniej zastrzeżone.
Królowa zmartwiona z tego świata zeszła, a niezgoda między różnymi dostojnymi Rzeczypospolitej osobami pozostała.

180.
Na Polską przyszła kolej niedoli
Patrząc Jan Kazimierz na zdarzenia, które za jego panowania zaszły, łatwo mógł wieszczym duchem przyszły los i upadek Polski przepowiadać.
Władał on lat 20 w ciągłych niedolach i klęskach. Jeszcze się na nowe zanosiło.
Kozacy, którzy jeszcze przy Polszcze zostali, z powodu nie dopełnionych hadziackich układów, za przywodem Doroszeńki poddali się Turcji.
Groziła już niechybnie wojna z Turkiem i już ponawiały się tatarskie napaści.
W tym trudnym razie Jan Kazimierz, z małżonki osierociały, postanowił złożyć koronę i nic go od tego wstrzymać nie mogło.
Przypadło jego panowanie w czasach dla Polski nieszczęśliwych. Używała Polska pokoju i dni pomyślnych wtedy, kiedy się srodze krew po Europie przelewała.
Za Jana Kazimierza przyszła i na nią kolej, aby cierpień doświadczyła.
Nie skończyły się na tym te klęski, co Polskę nawiedziły, ale minęły te, które ją najgwałtowniej dotknęły.
Stając Polska w tej samej sprawie co Hiszpania i cesarze, wojując różnowierców, tej samej kolei uległa.
Równie jak Niemcy katolickie, jak Hiszpania, jak dom austriacki, potraciła kraje, poniżoną, wysiloną i osłabioną została.
Strata Inflant, Prus książęcych, zadnieprskich krain mniej znaczyły, aniżeli moralne narodu osłabienie. Przeciwnie, podrośli sąsiedzi i codziennie mocniejszymi się stawali.
Nie sama kozaczyzna od Polski odpadła, nie same Prusy od hołdu uwolnione, tych sąsiadów potężniejszymi czyniły.
Zbieg rozmaitych okoliczności podnosił ich potęgę, czemu szlachta zapobiec nie mogła ani tego przewidzieć.