Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Pozory niechaj nie łudzą
Niech was w tym periodzie nie łudzą zbytki panów. Nie bierzcie stąd miary o szczęściu kraju, pamiętajcie na nędzę klas biedniejszych.
Niech was nie uwodzi pomyślność oręża polskiego, nie przyczyniła się ona do zakwitnienia i umocowania kraju.
Na co by się dziecku przydało wybić kogo, gdyby sobie przy tym sukienki podarło i samo okaleczało.
Tak i Polska nieraz więcej szkody miewała ze zwycięstw swoich aniżeli pobici przez nią nieprzyjaciele.
Nie dziwujcie się tedy, jeśli czasy Zygmunta III i Władysława IV do nieszczęśliwych liczę.
Będziecie nieraz w życiu wiele o zwycięstwach tego czasu czytali, nieraz powtarzać będziecie imiona utalentowanych ludzi, którzy podówczas zajaśnieli.
Pamiętajcie w każdym razie przypominać sobie i rozważać te przyczyny, które nieszczęścia na ojczyznę ściągnęły i przygotowały ją do upadku.
Wasze serce nie może być na to obojętne, a widzę, że wymagacie po mnie, abym wam to jasno dał poznać.
252. Zygmunt III.
Dom habsburski o koronę ubiega się
Od niejakiego czasu dom habsburski austriacki podniósł się był do niepospolitej w Europie potęgi. Posiadł on wiele koron.
Jedna linia panowała w Niemczech, w Czechach i Węgrzech, druga w Hiszpanii i do Hiszpanii należących krajach. Chciał ten dom posiąść i koronę polską.
Spojrzyjcie, dzieci, na tablicę genealogiczną, a postrzeżecie, jak z kolei Maksymilian II cesarz, syn jego Ernest i tego brat stryjeczny Maksymilian byli kandydatami do tronu polskiego.
Kiedy ich nie wybrano, starał się dom ten przez małżeństwa królów polskich z sobą pokrewnić, tak iż przez cztery pokolenia dostarczał Polszcze królowych, jak to jasno na tejże
tablicy widzicie. Szlachta polska coraz więcej od niego odstręczała się, gdyż obawiała się o swoje przywileje, aby nie straciła swych swobód i sejmowania.
Tracąc do tego domu zaufanie narzekała, że nieszczerze postępuje.