Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Wyjazd Bony uwolnił Zygmunta Augusta od wielu kłopotów, ze szlachtą umiał sobie radzić. Pozwolił, że władzę duchowną nieco ograniczyła.
A przywiódłszy wszystkich do zgody, zjednał, że żądanie o unię i o naprawę Rzeczypospolitej poszło w odwłokę.
Tymczasem Polska i Litwa pędziła dalsze lata pokoju i pomyślności, której krwią w owe wieki oblana Europa zazdrościła Polszcze.

125. Światło.
Język polski
Swoboda, jaką się każdy, a mianowicie szlachta cieszyła i jej przy przewadze, jaką uzyskała, roztropne prowadzenie się rozgłosiły po Europie, że Polska jest
przytułkiem nauk i światła. Zbiegali się tedy do Polski i do Litwy różnej nauki, różnej religii gdzie indziej za swoje opinie prześladowani ludzie.
Lecz co Polskę w owe czasy w rzędzie światłych postawiło narodów, było to, iż rzeczywiście posiadała ludzi zacnych, prawdziwie w naukach biegłych, którzy z uczonymi innych
krajów uczonych związków i przyjaźni szukali. Język łaciński ułatwiał korespondencję z cudzoziemcami.
Lecz polski stał się do nauk i do spraw publicznych powszechnie użyty i coraz lepiej kształcony, dosyć w poezji, a więcej w prozie.
Ruś i Litwa w nim zasmakowały i ruski język, którym i Litwa pisała, zarzucać poczynały.
Nawet język polski, jak w okolicach Sandomierza, tak i na ruskiej ziemi koło Przemyśla, najwyborniej był wygładzony.
W naukach, w szkołach, tak dawnych pod duchowną pieczą zostających lub przy klasztorach będących, równie jak w nowo otwieranych świeckich, miano na celu formowanie człowieka
moralnego i zacnego obywatela dla Rzeczypospolitej.
126. Ekwipaże.
Ubiór
Nie wyrzekając się swojej narodowości Polacy, do której duszą i sercem przywiązani byli, przyswoili sobie polor włoski.
Lubo mieszkania swoje stroili obiciami i kobiercami, wszelako daleko więcej łożyli na strój i zewnętrzny przepych, z którym majętniejsze domy występowały.