Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Niemym nazwany, bo nie tylko że trwał niezmiernie krótko, ledwie godzin kilka, ale nadto w milczeniu ugodę tylko odczytano.
Sasi ustąpili i Piotr Wielki swych Rosjan, 1720, wyprowadził z Polski. Ze Szwecją August II pokój 1720 [1721], 1723 [1724] zawarł.

194.
Polska klęskami ponękana
Nie bierzcie mi za złe i nie miejcie do minie żalu, moje kochane dzieci, żem wam tak wiele okropnych rzeczy napowiadał, żem ze zwycięstw za Zygmunta III
odnoszonych smutne skutki wskazał, żem zaledwie wzmiankował o wyprawie Sobieskiego pod Wiedeń, która Austrii a nie Polszcze pożytek przyniosła, żem niepokojów za Sobieskiego
wydarzonych namienić nie zapomniał, bo miłość prawdy nie dozwalała taić przed wami tak bolesnych zdarzeń.
Najobszerniej wam określiłem pełne nieszczęść Jana Kazimierza panowanie i dalsze klęski policzył, bo to wszystko niesłychanie wpływało na upadek Polski, która już wówczas
chyliła się do upadku, a w owe też czasy niedoli, w owe czasy, w których wykroczenia Rzeczypospolitej szkodę przynosiły, cnoty narodowe tym więcej na szacunek zasługują.
Ciężkie to były klęski i skutki z nich opłakane.
Patrzcie na krajobraz pod liczbą 11: widzicie na nim główne drogi szwedzkie i kozackie, którymi po całej Polszcze krążyli i zniszczenie roznosili.
A oprócz tych głównych i w prawo, i w lewo i małymi rozbiegali się drogami i domowe też niepokoje Polskę i Litwę niszczyły.
Działo się to od początku panowania Jana Kazimierza do Sejmu Niemego, w przeciągu nie więcej lat 70 (od 1648 do 1717).
Widok ten przypomina wam umniejszenie, opustoszenie kraju, osłabienie narodu i jego błędne postępowanie.
195. Nieczynność Polski.
Dysydentów niechęcenie
Od Sejmu Niemego przez ciąg (panowania Sasów Polska nieczynną była. Nie ma nic w tym dziwnego.
Uratowała się za Jana Kazimierza, ale po tylu klęskach, w prawdziwej leżała niemocy.