Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Rozchodziła się pogłoska, że król zamierza przez Kozaków szlachtę poniżyć, w trwodze o swoją władzę i przywileje, na bliskich zaraz sejmach, 1646, szlachta zniewoliła króla,
że pozrywał przymierza, jakie pozawierał, rozpuścił zaciągi i nad 1200 ludzi gwardii więcej nie trzymał, wzbroniła, 1638, wszelkich dystynkcji i tytułów, które mogą równość
szlachecką obrażać. A zatem order Niepokalanego Poczęcia upadł.
Lubo kilku biskupom i panom od książąt litewskich i ruskich idącym książęcego tytułu używać pozwolono, a Ossolińskim hrabiowskiego, wszelako tytuły te nic nie znaczyły,
książęce ledwie od kilku domów używane, reszta kniaziowskim i książęcym zaszczytem odróżniać się unikała i zaniechała. Co zaś do tytułu hrabi (comesa), ten wcale zapomniany.
A tyle dostojność szlachecka cenioną była, że stawało się zniewagą szlachcica w Polszcze, choćby parna, hrabią nazywać.
Dostojność szlachecka równała się z książęty Rzeszy Niemieckiej i były przykłady, że książęta cudzoziemscy o indygenaty, czyli polskie szlachectwo starali się, jako zaszczyt
niemały a trudny do pozyskania, bo tylko na sejmie szlachectwo nieszlachcie przez nobilitację, a cudzoziemczej szlachcie przez indygenat udzielane było.
Należało szlachcie starać się, aby tyle cenioną stanu swego wartość roztropnym i przyzwoitym postępowaniem na potem w przyzwoitej utrzymać godności.

166.
Chmielnicki
Czapliński, sługa Koniecpolskich a podstarostwo czechryńskie mający, wydarł był Bogdanowi Chmielnickiemu, szlachcicowi polskiemu, wioskę, uwiódł mu żonę i zabił
syna. Chmielnicki sądową drogą szukał sprawiedliwości i tej pozyskać nie mógł.
Zyskał jednak jakieś u Władysława IV względy, a wiele na Radziejowskim i Ossolińskim polegając wszedł w układy z Tatarami i Kozaków do buntu podnieciwszy sam na ich czele
stanął, Kudak opanował i do Władysława IV o krzywdy kozackie pisał, 1648. Lecz Władysław IV już nie żył.