Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Lecz w politycznych tylko krokach Rosja Polską krótko trzymała, a pozwalała, nawet zupełną nieraz zostawiała swobodę w tym wszystkim, co do ulepszenia bytu narodu i kraju
przyłożyć się mogło. Polska tedy swój stan poprawiała. Znalazły się różne przedsięwzięcia, aby jej handel, przemysł i rolnictwo ożywiać.
Powstawały banki, różne projekty i przedsięwzięcia handlowe, kopano kanał Ogińskiego i Muchawiecki; powstawały niektóre fabryki i rzemieślników liczba nieco się pomnożyła.
Tyzenhaus, podskarbi królewski, w Litwie wielkie rękodzielnie zakładał. Wielu znamienitych obywateli zapewniając własność poddanym swoim ich stan polepszali i swobodę im zapewniali.
Był to piękny dla reszty szlachty przykład, a wiele na zamożność kraju wpływać mogący. Ale nie zaraz to uprzedzonych przekonało.
Kiedy było potrzeba prawodawstwa cywilnego i kryminalnego i projekt do niego wygotował Jędrzej Zamojski, mąż z wielkiej duszy i obywatelstwa swego znajomy, wtedy znaleźli się tacy,
co podniecili na niego wrzaski i na sejmie projekt jego bez roztrząsania odrzucili, ponieważ w projekcie swym prawodawca żądał, aby poddani chłopi powszechnemu prawu podobnie jak
szlachta podlegali.

211. Światło, obyczaj
Powoli jednak rozmaite uprzedzenia zacierały się, zabobony w śmiech obracane były, światło w narodzie się krzewiło.
Widać to było w całym postępowaniu obywatelskim. Zbytek napoju stawał się rzadszy, nie dopuszczano się burd jak dawniej, w pożyciu mnożyła się pewna swoboda.
Starsi nie wymagali od młodszych zbyt ostrego wymusu i uniżoności, przestawali na przyzwoitym uszanowaniu. W kompaniach, do narodowego toku, przybyła pewna maniera.
Uważano, że francuszczyzna nie przestaje mieć wielkiego na naród polski wpływu. Ale jak we Francji smak i gust we wszystkim postępował, tak i w Polszcze się działo.
Zarzucano strój staropolski, coraz więcej surdutów i fraków używać poczynano, ale te były lżejszego niż dawniejsze kroju.