Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Podług niej: tron dziedziczny, religia katolicka panująca, zapewniona jednak wolność różnowiercom, obwarowana całość praw szlacheckich, stan miejski do szlacheckiego zbliżony,
miał swoich deputowanych na sejmy, wiejski pod opiekę prawa wzięty, aby wolność osobista wieśniakom zapewnioną była. Prawodawstwo jest przy sejmach. Sądownictwo niepodległe.
Inne władze wykonawcze poruczone królowi, któremu dodana rada z ministrów i prymasa złożona, Strażą nazwana. Ustawa ta tylko co lat 25 mogła być odmieniana lub poprawiana.
Ustawa ta ogłoszona została na dniu 3 maja 1791 r. Zaraz król zaprzysiągł i z królem obie izby do kościoła św. Jana ruszyły i zaprzysięgły.
We dwa dni potem, 5 maja, jeszcze raz do rozwagi wzięta, a wtedy nawet bardzo mała liczba przeciwnych przyjęła ją.
Tak jednomyślnie na sejmie uchwalona, miesięcy dziewięć zostawiona była narodowi do rozwagi, tak iż każdy przez miesięcy dziewięć mógł się w niej rozpatrywać i ją poznawać.
Dopiero po dziewięciu miesiącach zwołane były sejmiki na sposób sejmików relacyjnych, na których ziemiom i powiatom ich posłowie sprawę z czynności sejmowych zdawali.
Na tych zwołanych sejmikach wszędzie ustawa ta przyjęta i zaprzysiężona. Król pruski uznał ją i pochwalał i różne dwory uznały.

217.
Konfederacja targowicka
Lecz opozycja szukała środków obalenia tej ustawy rządowej.
Szczęsny Potocki przemyśliwał, jak by ocalić złotą wolność szlachecką wywróconą przez tę ustawę.
Wspólnie z nim niektórzy panowie, a mianowicie Franciszek Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski, szukali w tym celu wsparcia u dworów zagranicznych, błagali pomocy u imperator owej
Katarzyny II, z którą traktaty Polska pozrywała. Zawiązali konfederację targowicką, 1792, a na wsparcie tej konfederacji wojsko rosyjskie do Polski i Litwy wkroczyło.
Król Stanisław August miał sobie nad polskim wojskiem poruczone dowództwo i temu cofać się kazał. Stanęło u Bugu.