Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Udał się do Litwy, lecz litewskie siły okazały się niedostateczne. Obrócił się tedy do Polski, lecz szlachta to ozięble przyjęła.
Król tedy wrócił do Litwy i począł w niej swobody szlacheckie rozszerzać, aby w niej ducha podnieść, ochotę do boju podniecić, a przez to siły pomnożyć.
To obudziło szlachtę polską. Oświadczyła się z gotowością bronienia Inflant i Litwy, ale się domaga naprawy Rzeczypospolitej i unii.
Król Zygmunt August, zadosyć tym życzeniom czyniąc, poprowadził rycerstwo polskie i litewskie na obronę Inflant, a zajął się czynnie porządkami krajów i ostatecznym
zjednoczeniem obydwu państw, co imię jego w dziejach uwieczniło.

129.
Szlachta w Litwie prawa uzyskała
Król Zygmunt August w Litwie, 1560, bawiąc, nadał Litwie przywilej, że Litwa ma równie jak i Polska ze stanu szlacheckiego na sejmy posłów
obierać, że Litwa równie jak Polska sądy ziemskie i grodzkie mieć będzie.
Już to nie było samą jak dawniejsze przywileje obietnicą, ale Zygmunt August nie ustąpił, aż wszystko niezwłocznie do skutku przywiedzione było; jakkolwiek wielu wielkich panów
bardzo z tego niekontenci byli. Ale cały naród szlachecki w całej Litwie i we wszystkich krajach ruskich cieszył się niezmiernie. Potem jechał król do Polski.

130.
Naprawa Rzeczypospolitej
Jechał w groźnej postawie na Sejm do Piotrkowa 1562.
Zebrał się senat i posłowie; każdy wchodząc w siebie, czyli czego nie zbroił, czyli sobie czego nie przywłaszczył i nie posiadał nieprawym sposobem.
Z całą surowością bez oszczędzenia kogo bądź wglądał król we wszystko. Byli, co sami dobrowolnie oddali urzędy i dobra nieprawnie posiadane.
Innym to niezmierną stawało się przykrością, w uniesieniu miotali pod nogi papierami i przywilejami swymi i z żałością rozstawali się z tym, co im fałszywego blasku lub
niesłusznych dostarczało dochodów. Znosił to wszystko cierpliwie król i dosiadywał niezmordowanie.