Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Prymas i hetman, naczelnicy partii francuskiej, umyślili go detronizować. Szlachta pod Gołębiem na obronę króla swego konfederację zawiązała.
Zaledwie do wojny domowej nie przyszło, zaledwie ugodzono niechęci. Tymczasem dośpiewała oczekiwana wojna turecka.
Turcy wpadli do Polski, 1672, zdobyli Kamieniec Podolski i zagarnęli Podole i Ukrainę.
Król Michał, nie mocen zastawić się, zawarł w Buczaczu pokój i zobowiązał się haracz płacić.

189.
Jan III Sobieski
Zerwał ten ohydny pokój hetman Jan Sobieski, dający się swym talentem w polu coraz lepiej poznawać.
Tym tyle wziętości u szlachty pozyskał, że gdy niebawem, 1675, Michał Wiśniowiecki umarł, on sam Jan Sobieski na króla wyniesiony został.
Z pola wojennego biegł dzielny Sobieski na elekcję i na koronację, a po wielekroć zwycięzca Tatarów i Turków, otoczony był od nich pod Żurawnem i w ostatnim znajdował się
niebezpieczeństwie. Zabrakło mu żywności i amunicji. Ale jego imię już dosyć było straszne, skłonił więc Turków do pokoju.
Zatrzymali Turcy tylko Kamieniec i cząstkę Ukrainy, resztę powrócili Polszcze. Te były największe korzyści, jakie Rzeczpospolita z wojen Sobieskiego odniosła.
W dalszych wojnach i w całym panowaniu swoim król Jan III nic więcej nie zdziałał.

190.
Wiedeń uratowany
Jan III był stronnikiem Francji i miał małżonkę rodem Francuzkę, która przewodziła nad nim, tak iż on był małżonce zupełnie posłuszny.
Ale gdy Ludwik XIV, król Francji, nie chciał jej uczcić, jak żądała, zawzięła się przeciw Francji.
Gdy tedy Turcy zagrażali Austrii i Wiedeń obiegli, skłoniła męża, że wszedł w przymierze z Austrią.
Chętnie to ze swojej strony Jan III uczynił, zawsze wyniesienia swej familii pragnący, a w tym przymierzu wielkie nadzieje pokładał.
Poszedł on sam pod Wiedeń i pamiętne, 1683, odniósł zwycięstwo, i przegnał Turków aż do Węgier.