Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Ciż sami biskupi z wojewodami, wielkorządcami, kasztelaniami i innymi panami zasiedli na ławicy obok książęcia panującego i utworzyli senat, który nie tylko był dla panującego do
rady, ale począł wspólnie z panującym władać.
Ten senat do tego stopnia władzę monarchy ścieśniał, że nieraz panujący bez jego woli, to jest bez woli prałatów i baronów, czyli panów duchownych i świeckich, nie mógł ani
prawa ustanowić, ani wojny rozpocząć, ani rządzić, ani nadanie jakie uczynić, a czasem i wyroku jako sędzia najwyższy wydać nie był w stanie.
58.
Arystokracja i przywileje
Dopiąwszy tej mocy panowie mieli swój interes na celu, który z laty coraz szkodliwszym się krajowi stawał.
Pozyskiwali oni od książąt nadania i przywileje, które ich spod powszechnego prawa wyłączały; obdarzały ich darowiznami licznych dóbr, przez co wolni kmiecie spod bezpośredniej
władzy panującego przechodzili pod władzą panów. Panowie ci, duchowni i świeccy, uwalniani byli od opłat i służby krajowej wedle prawa polskiego powinnej.
Pozwalano im nawet, w ich włościach, sądownictwa nad miejscowymi ludźmi.
Wolno im było stawiać obronne zamki i rozrządzać swą własnością, jak im się tylko podoba, bez względu na zwyczaje i prawa.
Takie przywileje nadali wszyscy książęta, sam nawet Mieczysław III Stary, a w miarę jak panowie duchowni i świeccy te przywileje pozyskiwali, ciężar opłat i obrony z nich
podniesiony spadał na liczną mniej możną szlachtę, na kmieci i na pracowite klasy ludzi.
Zmiana ta z laty coraz mocniej czuć się dawała i coraz groźniejszą się dla państwa stawała, bo przy tym wzmagały się bezprawia i nieład.
59. Mieczysław III i Leszek Biały.
Linia młodsza monarchią odziedzicza
Kazimierz II Sprawiedliwy bardzo piękny sprawiedliwego przydomek nosił, lecz przyjmując władzę monarszą objął Kraków przez brata swego
Mieczysława III starszego posiadany.
Mieczysław III, wyzuty z monarchii i z Krakowa, miał się za pokrzywdzonego.