Lelewel Joachim - Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Mimo tej surowości zwyczaju wszelako uważano, że się już wkradała swoboda francuskiej maniery, a co gorsza, że obyczaje rozwolnione być poczynały.
Mówiono już wówczas, że Polska francuzieje.

184.
Wieśniacy, miasta i uboga szlachta, biedni
Ażeby poznać podupadniecie kraju i nędzę, trzeba rzucić oko na ogół jego i na niższe klasy ludzi. Ubytek ludności był niezmierny.
W krótkim oto czasie wiele milionów wyginęło. Jaki milion wyniósł się z Kozakami, wiele luda przeniosło się za granicę do Śląska. Ponikły wsi i miasteczka.
Wsi niegdyś po kilkaset osad liczące, zmalały. Miasteczka podobnie. Poła uprawne niegdyś i w zagony poorane, lasami pozarastały.
Miasta po kilkaset rzemieślnika liczące, potem zaledwie ich po kilku miały. Masa ludu nie potrzebowała jak dawniej szewców, krawców, pasamoników, jubilerów, szmuklerzów.
Zgrzebną koszulę pokrywał burą sukmaną tak wieśniak, mieszczanin, jak i ubogi zagonowy szlachcic.
Przestali używać mięsa, często bez okrasy gotowanym jedzeniem napełniali garnki i misy, często byli w niedostatku chleba, z otrąb pieczonego, z którego sterczały zbożowe ości.
Gorzałką biedak zalewał swą ciągłą niedolę, bo nie miał bezpieczeństwa swej własności.
Drobnej szlachty i mieszczan miało w jakiej szkółce można było postrzec, a wieśniak o szkole pomyśleć nie mógł.
Nieraz uboga szlachta pognębioną została od przemożnego pana do pańszczyzny i poddaństwa przywiedziona.
Miasteczka, we wsie pozamieniane, traciły swe przywileje, królewskie nawet nie były bezpieczne, bo starostowie różne na nie ponarzucali ciężary.
Wieśniacy do nowych robocizn, do daremszczyzn, do gwałtów, posyłek, danin przymuszani.
Rozszerzyła się szkaradna maksyma, że chłop był to podlejszy od szlachcica człowiek, że był pańską z duszą i ciałem własnością, a tak choćby co zarobił, to pan mógł mu
zabrać, cały jego zarobek za swój poczytując.